ارزیابی خطر گود چگونه است؟
به هرگونه حفاری و خاکبرداری در تراز پایین تر از سطح زمین یا تراز پایین تراز زیر پی ساختمان مجاور گودبرداری گفته می شود. امروزه به دلیل افزایش روز افزون احداث سازه های بلند و نیاز به پارکینگ در طبقات پایین تر از سطح زمین در این ساختمان‌ها ، تعداد گودبرداری‌ها رو به افزایش است.
مهمترین نکات در زمینه گودبرداری چیست؟
بعد از مرحله تخریب و تسطیح زمین ، زمانی که نقشه بردار چهار میخ زمین را پیاده میکند.اگر مطابق نقشه به گودبرداری نیاز باشد، نوبت به مهمترین قسمت یعنی گودبرداری میرسد. که اگر نکات مربوطه بخوبی رعایت شود اجرا و نظارت این قسمت بسیار لذت بخش خواهد بود. لذا در این مطلب قصد داریم گام به گام شما را با نکات مهم در زمینه گودبرداری آشنا سازیم.
در ابتدا با تعریف زیر آشنا میشویم:
شناسایی‌های ژئوتکنیکی: شناسایی‌های ژئوتکنیکی به مجموعه اقدامات و مطالعاتی گفته میشود که منجر به شناخت مشخصات مهندسی لایه‌های زمین میشود.
این اقدامات شامل بررسی نقشه‌های زمین‌شناسی و زمین‌شناسی مهندسی با مقیاس مناسب، بررسی گزارش لایه‌های زمین در ساختگاه‌های مجاور، بازدید از برش‌ها و مقاطع خاک موجود، انجام مطالعات ژئوفیزیک و ژئوتکنیک از طریق حفر گمانه وانجام آزمایش‌های آزمایشگاهی می‌باشد.
بنابراین لازم است با مشخصات مهندسی لایه‌های زمین آشنا شویم. میتوانید برای کسب اطلاعات بیشتر در این‌باره به لینک زیر مراجعه کنید
حداقل تعداد گمانه، فاصله بین گمانه و عمق گمانه چگونه محاسبه میشود؟
مرحله اول: آماده‌سازی و تسطیح
در این مرحله باید قبل از تسطیح ،ترازهای طبیعی زمین با روشهای مناسب نقشه برداری، برداشت شود.پس از نقشه برداری باید نقشه تسطیح تهیه گردد.
نکته مهم: با توجه به اینکه این فرایند باید بسیار تخصصی صورت گیرد، لذا مهندسان ناظر عاقلانه است که از یک نقشه بردار ذیصلاح در این مرحله استفاده نمایند. و اطلاعات حاصل را ضمیمه گزارشات مرحله‌ای خود کنند.
مرحله دوم :گودبرداری (انتخاب روش مناسب جهت پایدارسازی دیواره گود)
در این مرحله به علت برداشتن حجمی زیاد از خاک، وضعیت تنش در زمین تغییر میکند. بنابراین لازم است به منظور پایدارسازی دیواره گودها از روشهای مناسب مانند موارد زیر آگاه بود و مناسب با شرایط پروژه استفاده کرد:
- ایجاد شیب پایدار
- میخ کوبی یا اجرای میل مهار
- دیواهای مهار شده با تیرک از جلو
- دیوارهای مهار شده یا میل مهار از پشت
- نگهداری ساختمان مجاور گود با تیرک یا پی‌بندی با رعایت کلیه موارد فنی
- استفاده از سیستم‌های مهار خرپایی
- استفاده از سیستم‌های شمع‌ها و دیوارک‌های طره ای
مرحله سوم :گودبرداری (ارزیابی خطر گود)
مطابق مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان ارزیابی خطر گود به منظور واگذاری طراحی گودبرداری و تفویض مسئولیت‌ها به مرجع ذیصلاح انجام میشود. در ادامه به طور کامل به مفهوم این قسمت میپردازیم:
در جدول زیر ( جدول 1-3-7مبحث هفتم ) مشاهده می‌کنید، خطر گود متاثر از تقسیم عمق گود بر عمق بحرانی، عمق گود از تراز صفر و عمق گود از زیر پی همسایه است که جهت ارزیابی خطر گود قائم لازم است هر سه شرط تعیین شده برای هر ردیف از جدول برقرار باشد. در صورتی که هر سه شرط مذکور با هم برقرار نباشد، خطر گود با توجه به شرطی تعیین میشود که خطر بیشتر را تعیین میکند.
برای مثال اگر در زمینی عمق گود از تراز صفر 4متر ، عمق گود از زیر پی همسایه 2متر باشد. بخواهیم بر اساس جدول، خطر گود را ارزیابی کنیم، دو حالت به وجود میآید.طبق جدول در این مثال درعمق گود 4متر از تراز صفر، خطر گود معمولی است. اما در همین زمین، در عمق گود 2متر از زیر پی همسایه ، خطر گود زیاد است. بنابراین اینکه ما کدام ارزیابی را ملاک قرار دهیم؟ در مبحث هفتم مقررات ملی آمده است: در صورتی که هر سه شرط مذکور با هم برقرار نباشد، خطر گود با توجه به شرطی تعیین میشود که خطر بیشتر را تعیین میکند. بنابراین در این مثال خطر گود زیاد است.
اما آیا همیشه میتوانیم برای ارزیابی خطر گود از جدول فوق استفاده کنیم؟ خیر!
در بعضی از شرایط خاص ارزیابی خطر گود مطابق مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان که در بند بعد به آنها میپردازیم صورت میگیرد:
– اگر آب جاری باشد(تراوش) آنگاه همواره خطر گود زیاد یا بسیار زیاد می‌باشد.
– اگر خاکی که در آن گودبرداری انجام میشود دستی یا فاقد چسبندگی قابل اعتماد باشد، نمی‌توان خطر گود را معمولی در نظر گرفت.
همچنین هر گونه ساختمان در مجاورت گود به عنوان "ساختمان حساس" ارزیابی میشود. چنانچه ساختمان فوق دارای یکی از مشخصات دو بند زیر باشد، به صورت "ساختمان بسیار حساس" ارزیابی می‌گردد.
الف- ساختمان بدون اسکلت و یا هر گونه ساختمان با نشانه آشکار علائم فرسودگی و ضعف زیاد در باربری.
ب- ساختمان که به دلیل ارزش فرهنگی، تاریخی و یا حساسیت کارکرد و یا علل دیگر وقوع هر گونه نشست و تغییر شکل در آنها با خسارات زیادی همراه است.
و لازم به ذکر است جدول 7-3-1 برای ساختمان مجاور گود در شرایطی معتبر است که آن ساختمان بسیار حساس نباشد در صورتی که در اطراف گود سازه بسیار حساس باشد، خطر گود همواره بسیار زیاد در نظر گرفته میشود.
نکته مهم: همچنین در صورتی که گود با شیب پایدار اجرا شود جهت تعیین خطر پذیری گود از جدول زیر استفاده میشود.
مقاله «هفت روش پایدارسازی گود و سازههای نگهبان» نیز به این حوزه مرتبط است، پیشنهاد می‌کنیم مطالعه کنید.
اما همان‌طور که در ابتدای مطلب اشاره شد ارزیابی خطر گود به منظور واگذاری طراحی گودبرداری و تفویض مسئولیت‌ها به مرجع ذیصلاح انجام میشود.
در مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان تفویض مسئولیت‌ها به صورت زیر مطرح شده است:
در صورتی که خطر گود مطابق با جداول 7-3-1 و 7-3-2 معمولی باشد، مسئولیت طراحی گودبرداری بر عهده مهندس طراح ساختمان است. البته توصیه میشود مهندس طراح در پایدارسازی گود از یک متخصص ذیصلاح استفاده نماید. در صورتی که خطر گود مطابق با جداول 7-3-1 و 7-3-2 زیاد باشد، مسئولیت طراحی گودبرداری باید بر عهده یک شرکت مهندسی ژئوتکنیک ذیصلاح واگذار شود.
در صورتی که خطر گود مطابق با جداول 7-3-1 و 7-3-2 زیاد باشد، مسئولیت طراحی گودبرداری باید بر عهده یک شرکت مهندسی ژئوتکنیک ذیصلاح واگذار شود.
در صورتی که خطر گود مطابق با جداول 7-3-1 و 7-3-2 بسیار زیاد باشد و یا ساختمان مجاور گود به صورت بسیار حساس ارزیابی گردد، مسئولیت طراحی گودبرداری باید توسط یک شرکت مهندسی ژئوتکنیک ذیصلاح، عملیات پایدارسازی گود توسط پیمانکار ذیصلاح و نظارت بر اجرای پیمانکار توسط ناظر ذیصلاح انجام گردد. ضمنًا تغییر شکل‌های افقی و قائم سازه مجاور و دیواره گود تا قبل از پایدارسازی دائم گود باید اندازه گیری و پایش شود. در مراحل بعد ،تحلیل پایداری گود و تحلیل تغییر شکل گود و سازههای مجاور و در صورت نیاز ، زهکشی و پایش و کنترل گود لازم است. بنابراین با ارزیابی درست و به موقع خطر گود میتوانیم در طراحی گود دقیق باشیم و دیگر شاهد حوادث ناگوار درعملیات گودبرداری نباشیم .توضیحات و نکات این مطلب برگرفته از مبحث هفتم مقررات ملی ساختمان ، گودبرداری و سازه های نگهبان دکتر حمیدرضا اشرفی و گروه مهندسی ماندگار خاک بوده است.
در ادامه میتوانید حل تشریحی یک سوال از آزمون مهر 98، در رابطه با ارزیابی خطر گود را مشاهده کنید:
دوره کاربردی در حوزه ژئوتکنیک:
دوره جامع «طراحی، نظارت و اجرای نیلینگ و انکراژ»